РОЗДУМ ПЕРАД СНОМ

ПРА БЕЖАНЦАЎ, ЕЎРОПУ І БЕЛАРУСЬ

Каторы ўжо тыдзень ва ўсіх выпусках навін тэма нумар адзін – бежанцы, якія запаланілі ўсе еўрапейскія дарогі, параходы, цягнікі, аўтобусы, тэлеканалы, першыя палосы газет…

Ад дзіцячых вачанят, якія спалохана глядзяць у аб’ектыў фотаапарата і відэакамеры; спакутаваных, знясіленых твараў захутаных у хіджаб жанчын, што туляць да сябе немаўлят, сціскаецца сэрца. Разумееш: не ад добрага жыцця людзі кідаюць свой дом, пажытак і імкнуцца ў невядомасць. Іх гоніць вайна, страх за жыццё – сваё і дзяцей. Колькі выпрабаванняў чакае іх паперадзе, ведае хіба што бог: колькі ўжо бежанцаў, што імкнуліся знайсці лепшую долю, не дабраліся да зямнога раю, якім ім уяўляюцца Германія, Швецыя, Францыя ды іншыя багатыя еўрапейскія краіны, трапілі (ці не трапілі) у рай нябесны, заўважаныя ці незаўважаныя пры гэтым рэпарцёрамі…

Людзей, безумоўна, шкада. Але, калі паспрабаваць выключыць эмоцыі і ўключыць здаровы сэнс, то непазбежна ўзнікаюць адвечныя рускія пытанні: “Хто вінаваты?” і “Што рабіць?”

Не падумайце, што я зараз прапаную вам гатовыя адказы на іх – што называецца, “не па Нінцы шапка”, ёсць каму пра гэта думаць. Але ж я -- як, напэўна, і кожны нармальны чалавек -- не магу сказаць: мяне гэта не тычыцца, усё гэта адбываецца недзе там, далёка. Хоць бы таму, што жыццё неаднойчы даказвала, што свет вельмі цесны, і тое, што здаецца далёкім, раптам робіцца вельмі блізкім.

Вялікім перасяленнем народаў ахрысцілі сітуацыю з бежанцамі журналісты. Сцвярджаюць, што такога іх наплыву Еўропа не ведала з часоў Другой Сусветнай вайны. Лік ідзе на сотні тысяч, у бліжэйшай перспектыве называюцца мільённыя лічбы жыхароў Бліжняга Усходу і Паўночнай Афрыкі, якія імкнуцца знайсці прытулак у сытай і бяспечнай Еўропе.

А Еўропа нарэшце схамянулася: не можам мы прыняць усіх!

І пакуль у Савеце Еўропы, спрабуючы вырашыць сітуацыю, дзеляць квоты па прыёму бежанцаў паміж краінамі Еўрасаюза, карэнныя жыхары гэтых краін выходзяць на вуліцы з акцыямі пратэсту: мы не хочам, не можам, не павінны дзяліць свой дом, свая працу з “прышэльцамі”, у нас сваіх праблем хапае, мы не павінны вырашаць чужыя! Іх абвінавачваюць у расізме, заклікаюць да гуманізму, да спачування людзям, якія таксама маюць права на жыццё, просяць быць цярпімымі -- але не вельмі паспяхова.

Пратэстныя настроі ў Еўропе толькі нарастаюць, нават у такой талерантнай і дэмакратычнай краіне , як Швецыя – і не трэба быць прарокам, каб спрагназаваць, што і далей незадаволенасць еўрапейцаў нашэсцем не вельмі далікатных і законапаслухмяных азіятаў будзе толькі нарастаць. І дай бог, каб не знайшоўся другі Гітлер, які з захацеў скарыстацца гэтымі настроямі для ажыццяўлення сваіх амбіцыёзных планаў.

А карані праблемы – на паверхні. Краіны Еўропы шмат гадоў ахвотна прымалі ў сябе “ахвяр рэжымаў” з краін, “рэжымы” і кіраўнікі якіх ім не падабаюцца. Прычым шчодра забяспечвалі гэтых “ахвяр” сродкамі на жыццё, жыллём, сацыяльнымі дабротамі. І дазвалялі запрасіць членаў сям’і на тых жа ўмовах… Пры гэтым паралельна разам з амерыканцамі (якім з-за акіяна, канешне ж, лепш відаць, хто і як павінен жыць у Еўропе, і не толькі, і для якіх увесь свет – зона інтарэсаў іх краіны) тайна ці яўна развязвалі ці падтрымлівалі узброеныя канфлікты ў гэтых краінах.

Хаця, калі б яны ў свой час паспрабавалі даць гэтым людзям вуды, а не смачную і бясплатную рыбку – грошы, якія аддавалі на прыём бежанцаў, укладвалі ў падтрымку эканомікі іх краін з тым, каб мясцовыя жыхары мелі працу і магчымасць ўтрымліваць сваю сям’ю, гэтая праблема, магчыма, сёння не стаяла б так востра.

Скулу, якая даўно выспявала на целе бабулькі Еўропы, прарвала – відавочна, што гэта павінна было адбыцца. Па-першае, тым, хто заставаўся на радзіме у галечы і ў пастаянным страху, таксама хацелася жыць, як іх шчаслівыя колішнія суседзі-сябры-знаёмыя, якія перабраліся ў краіны, дзе можна не працаваць – і, атрымліваючы сацыяльную дапамогу, адчуваць сябе, як у хрыста за пазухай. Па-другое, дома станавілася ўсё больш небяспечней… І чым больш жыхароў з краін Бліжняга Усходу і Афрыкі праўдамі і няпраўдамі прасочваліся ў краіны “старога свету”, тым больш тым, хто заставаўся, станавілася зразумелым, што рана ці позна Еўрасаюз скажа: хопіць! Мы не можам усіх прыняць…

…Я не адношу сябе да ліку песімістаў, і ўсё ж мне здаецца (дай бог, каб я памылялася!), што сённяшняя праблема бежанцаў -- гэта пакуль толькі бачная частка айсберга. Нават калі сумеснымі намаганнямі ўдасца неяк патушыць сённяшні “пажар”, іскры яго непазбежна разляцяцца – ужо разляцеліся! -- па Еўропе. І полымя яшчэ ўспыхне, і не раз. Бо не з удзячнасцю за прытулак і хлеб перасяляецца ў заходнееўрапейскія краіны пераважная большасць носьбітаў не толькі цямнейшага, чым у еўрапейцаў, колеру скуры, але і іншай рэлігіі, культуры, традыцый, менталітэту, і не з жаданнем стаць сваімі ў чужым для сябе грамадстве – хутчэй наадварот… Але гэта ўжо тэма іншай размовы.

…Паглядзеўшы вячэрні выпуск навін, я кладуся спаць з эгаістычнай думкай: дзякуй богу, што мы жывём у мірнай спакойнай краіне. Што нам не трэба уцякаць са свайго дома, са сваёй радзімы ў небяспечную невядомасць, ратуючы дзяцей ад куль і снарадаў. Што кожны, у каго ёсць жаданне і здароўе, мае магчымасць працаваць і забяспечыць сваю сям’ю. Што мы можам (толькі чамусьці не вельмі хочам) гаварыць на роднай мове, спяваць свае песні і хадзіць у свае храмы. Што жывём мы хай сабе не ў самай багатай краіне свету – але ў сваёй!

І ў першую чаргу ад нас залежыць, каб так было заўсёды…

Ніна РЫБІК