Талент і прафесіяналізм

…Пачынаючы аўтар прыносіць у газету свае вершы (ці апавяданне, ці артыкул). Пачынаю чытаць – і заміраю ў захапленні: ух ты, як здорава! Якія цікавыя вобразы, метафары, якая глыбокая думка, якая арыгінальная, свежая мова! Гэта ж – знаходка! І чаму мы раней мы пра яго нічога не ведалі?

Але чытаю другую трэцюю, наступную страфу (радок, абзац) – і захапленне з мяне выходзіць, як паветра з праколатага тоненькай іголачкай шарыка -- пакрысе, але беззваротна… Не трэба быць рэдактарам ці літаратурным крытыкам, каб убачыць, як пачынае “гуляць” рытм, немаведама куды дзяваецца арыгінальная рыфма, звёўшыся да банальнага “кроў-любоў”, ды і ўвесь сэнс верша, які напачатку абяцаў так многа, заканчваецца традыцыйным “Я цябе любіў(ла), а ты мяне забыў(ла), ах, які я няшчасны(ная)…”, як лезе ў такі, здавалася б, цікавы тэкст, як жабы з балота пасля цёплага майскага дажджу, усялякая афіцыяльшчына-канцыляршчына – розныя там “дадзеныя мерапрыемствы”, “вышэйзгаданыя асобы” і іншыя “хлебабулачныя вырабы”…

Што гэта? Куды падзелася зачараванне ад першых таленавітых радкоў? Хай бы іх засталіся толькі чатыры ці два – сэнсу, пачуцця, прыгажосці, гармоніі ў іх было больш, чым у наступных пяці “слупках” (абзацах, старонках)! А яшчэ лепш, калі б аўтар знайшоў час і жаданне папрацаваць над вершам ці артыкулам, падшліфаваць яго, пашукаць вартую рыфму і знайсці патрэбнае слова…

Ды дзе там! Некаторыя нават ганарацца: “Я ніколі не перарабляю свае вершы: як легла – так няхай і застаецца!”. Дык няхай бы так і было -- калі б верш той пісаўся выключна для сябе, сваіх сяброў і родных: яны вас усялякага любяць і ведаюць, а вы сябе – тым больш. Ну а калі прэтэндуеце на тое, каб твор гэты стаў усенародна прачытаным -- тады пастарайцеся, калі ласка, каб “легла” так, як трэба, а не ў “пракрустава ложа”, каб не тырчэлі “вушы-рукі-ногі”, якія так і хочацца абрэзаць. Ды толькі пытанне: што тады застанецца?

…Ці іншы прыклад. Сяджу на канцэрце музыкі, які піша і выконвае аўтарскія песні. Ну безумоўна, ж талент! І сыграць, і праспяваць… А яшчэ харызма патокам бруіць са сцэны, захлістваючы залу…

Але маё рэдактарскае вуха не можа не пачуць: вось тут аўтар уціснуў – на няведанню ці дзеля рыфмы – рускае слова ў беларускі верш… Тут слова яўна лішняе – гэта выканаўца спрабуе замаскіраваць рэчытатывам, але ж усё роўна чуваць… А тут, калі ўслухацца ў тэкст, зусім нейкая білеберда атрымліваецца: кветка ўецца над зямлёй… Прыкра: чалавек жа сапраўды таленавіты! Калі б папрацаваў над вершамі даўжэй і быў больш прыдзірлівым да сябе, ці, калі не атрымліваецца, папрасіў зрабіць гэта прафесіянала -- неблагая песня атрымалася б.

Зрэшты, нехта можа сказаць, што сёння нават зоркі спяваюць не вершы, а тэксты – напэўна, клапоцяцца, каб не засталіся без працы сатырыкі кшталту Міхаіла Задорнава. Дык што я чапляюся да аўтараў драбнейшага рангу? Для іх ды для нашага правінцыйнага гледача “і так добра”.

Вось гэтае: “і так добра” ці ўсё ж “трэба зрабіць, каб было добра” – і адрознівае, на мой погляд, таленавітага чалавека ад прафесіянала. Бо талентаў (добра, скажам больш сціпла: здольных людзей) – шмат, а вось прафесіяналаў – адзінкі.

Калі Бог некага пацалаваў у макаўку, пасылаючы на зямлю, -- гэта, бясспрэчна, вялікая ўдача. Але трэба памятаць: гэта – не яго асабістая заслуга, гэта – дарунак нябёсаў. І аванс, які трэба адпрацаваць… І не абы-як, не прынцыпу “І так добра…” Не задзіраць нос: вось, маўляў, які я, увесь такі незвычайны… Не загубіць, а развіваць, удасканальваць гэтую Богам падораную іскру таленту штодзённай працай, вучобай, няўдачамі і перамогамі -- над сабой, над непадатлівым гукам, мазком, словам, рухам -- да ўзроўню прафесіяналізму. І сказаць, паказаць, зрабіць для людзей нешта такое, што дапаможа ў іх душах абудзіцца нечаму новаму – думцы, пачуццю, разуменню…

А калі іскра таленту расходуецца адно на тое, каб адчуць п’янкаваты водар славы, апладысментаў, пахвалы, то яе шчаслівы ўладальнік – вялікі даўжнік перад Богам.

Зрэшты, гэта – толькі маё меркаванне…

Выпакутаванае…