Казка для дарослых

ПРА ВАРОНУ І ЛЕБЕДЗЯ

Закахалася Варона ў Лебедзя…

Ну што вы адразу ўсміхаецеся? Нібы ў людзей такога не бывае… Ледзь не ў кожнай казцы ці легендзе прынцэсы-каралеўны ляцяць, кідаючы трон і сплаканага бацьку, за каханымі конюхамі-пастухамі. А калі не пускаюць, то і ў вір галавой кідаюцца. Каханне ж -- штука злая: прыходзіць, дазволу не спытаўшы, сацыяльным паходжаннем і анкетнымі дадзенымі абранніка не пацікавіўшыся… Думаеце, толькі людзям гэта ўласціва, жывёлы ці птушкі кахаць не ўмеюць? Яшчэ як умеюць! І нават дрэвы, і кветкі, і пчолкі-матылькі…

Але мы не пра іх усіх, мы – пра Варону і Лебедзя.

Дык вось, закахалася Варона ў Лебедзя. Маладога, які толькі што змяніў сваю шэрую падлеткавую адзежку на бездакорны, пярынка да пярынкі, бы ў лепшых дамах мод пашыты, атласны юначы фрак.

І такі ён быў прыгожы, так выдзяляўся – увесь элегантны-грацыёзны, белы, як айсберг -- на шэрай завадзі іх азярца, з высакародным выгібам гнуткай шыі, ярка-чырвонай дзюбай і затуманенымі нечым вачыма (высокай марай? няспраўджанай надзеяй? роздумам аб сэнсе быцця? – пра гэта ўвесь час марыла даведацца Варона), закахацца ў яго было проста немагчыма. І Варона, якая ў душы таксама была белай — зусім непадобнай на сваіх суродзічаў ні думкамі, ні памкненнямі, а ўсяго толькі чарнюткім, як ноч, адзеннем, якое яна люта ненавідзела – закахалася: самааддана і безнадзейна, не чакаючы ўзаемнасці. Але, як і ў кожнага закаханага, на самым донцы нават не свядомасці ў яе жыла надзея, што аднойчы…

--Дурніца, нашто ты яму здалася?-- смяяліся з Вароны суродзічы, назіраючы, як яна гадзінамі ходзіць па беразе азярца, уздыхаючы і любуючыся сваім Белым Прынцам. – На што ты разлічваеш? Паляцелі лепш з намі на старую таполю ля крамы, там сёння людна. Можа, што ўдасца сцягнуць. А не, дык проста пакрычым, людзям нервы папсуем. Ну і ўборы іх святочныя – калі пацэлім…

Але Варона не звяртала на іх увагі – яна жыла сваім каханнем. Часам адлятала да людскога жытла, крала дзе на панадворку кавалак хлеба – і несла ў дзюбе на бераг возера, пакідаючы неўпрыкмет у траве – каб Лебедзь падумаў, што пачастунак там аказаўся выпадкова. Бо ўзяць такі нікчэмны падарунак, ды яшчэ ад яе, чорнай і нягеглай, ён бы, пэўна, пасаромеўся. Ды і ўвогуле, гонар яму б не дазволіў, каб нейкая там бязродная варона падкармлівала яго, такога дужага, такога прыгожага…

А што Лебедзь, спытаеце вы?

У Лебедзя было добрае сэрца. І хоць ён разумеў, што яны – не пара, але, каб не крыўдзіць Варону, дазваляў ёй сябе любіць.

Белы прыгажун даўно прыкмеціў Чарнушачку, як ён называў яе ў думках, што днямі тупала па беразе, ці сядзела на галінцы пахіліўшайся да вады вярбы, ці кружыла ў паветры, калі ён адплываў на сярэдзіну возера папаласкацца-паныраць на глыбіні. У Лебедзя пакуль не было спадарожніцы жыцця (мы ж казалі, што ён быў вельмі малады), і Варона, што закахалася ў яго наперакор сваёй сям’і, якая неўзабаве, адчаяўшыся вярнуць блудную дурніцу на шлях ісцінны, прызнала яе зганьбіўшай чараду і выкрасліла са свайго роду як забяліўшую чарнату мундзіра, цешыла сваёй безагляднай любоўю яго самалюбства.

Ён знаходзіў у траве кавалкі пакінутага Варонай хлеба і, каб зрабіць ёй прыемна – па праўдзе кажучы, яшчэ і таму, што гэта было вельмі смачна і сытна, але гэта -- не самае галоўнае -- з’ядаў іх да крошкі. Потым, як яны нарэшце пазнаёміліся і пасябраалі, яна знаходзіла ў яго шыпенні такія цудоўныя рыфмы і мелодыі, казала, што лепшай песні не здольны праспяваць нават салавей. А з сілай і размахам яго крылаў не змог бы паспаборнічаць нават кароль птушак сокал. Не кажучы ўжо пра прыгажосць і бель яго атласнага ўбору… Увогуле, яна аказалася вельмі паэтычнай натурай, гэтая непаглядная знешне Варона; круцячыся ля людзей, навучылася не толькі вельмі лоўка сцягваць ад іх хлеб і нават пячэнне, але і гаварыць прыгожыя словы, якія, нягледзячы на некаторую рыпучасць голасу, ліліся, як горны ручай і пераконвалі лебедзя, што ён самы прыгожы, самы дужы, самы-самы… А галоўнае, было відаць, што, гаворачы іх, Варона ніколькі не крывіла душой.

Праўда, часам Варона крыху раздражняла і стамляла Лебедзя сваёй самаахвярнай закаханасцю, імкненнем заўсёды быць побач і выконваць любое яго, нават мімалётнае ці бязлуздае, жаданне. Але Варона, што б пра яе ні казалі суродзічы, была разумнай птушкай: як толькі заўважала ў вачах Лебедзя раздражненне, хавалася ў высокую траву. І не паказвалася, пакуль ён, паплаваўшы, паныраўшы, пагарэзіўшы з іншымі лебедзямі, часам пабіўшыся з імі за здабычу, не пачынаў сумаваць. Тады Белы Прынц зноў падплываў да берага і пачынаў вінавата ці прызыўна шыпець – і Варона ўзлятала са сваёй хованкі і радасна кідалася да Лебедзя: я яму патрэбна, ён да мяне вярнуўся! Яна баялася быць надакучлівай, але хацела стаць для яго самай неабходнай у жыцці -- такой, як ён стаў для яе.

Яны ніколі не гаварылі пра будучыню – пра той час, калі па паверхні іх азярца закружыць рознакаляровым карагодам сарванае ветрам з дрэў лісце, корму стане мала і ад сцюдзёнасці вады і паветра перастане ратаваць нават падбіты лебядзіным пухам белы атласны касцюм. Але гэты час прыйшоў…

--Дарагая,-- сказаў неяк ранкам Вароне Лебедзь. – У мяне сумная навіна. Заўтра мы адлятаем у вырай…

--Але чаму?!—у Вароны пацямнела ўваччу ад усведамлення, што заўтра яна развітаецца з Лебедзем – і магчыма, ніколі яно больш не ўбачыць. — Няўжо так абавязкова ляцець у той вырай? Хіба табе дрэнна тут, на гэтым возеры? Здараецца, што і ў нашых краях лебедзі зімуюць, і вельмі часта – я сама бачыла ў першую сваю зіму, як на ставе жыла пара. А вясной яны вывелі птушанят… Я буду прыносіць табе хлеб...

--Я не магу сам прымаць такое рашэнне, -- апусціў дзюбу Лебедзь. – Я яшчэ вельмі малады… Усе мае суродзічы ляцяць – і я павінен.

--Тады і я палячу з табой!— прыняла нечаканае нават для сябе рашэнне Варона.

--Што, ты, дарагая,--усміхнуўся Лебедзь. – Вароны не лятаюць у вырай. Вы ж – птушкі непералётныя.

--А я стану першай пералётнай варонай! Магчыма, пра мяне нават людзі напішуць у сваіх кніжках, якія яны так любяць чытаць, а яшчэ больш – пісаць…

--Ты проста не зможаш. Вырай – гэта вельмі далёка. У цябе не хопіць сіл. Крылы твае невялікія, і ты не зможаш за намі ўгнацца.

Варона засумавала: Лебедзь меў рацыю. Ён – вялікі і дужы, махне крыламі раз – і вунь ужо дзе! А ёй трэба з добры дзесятак разоў з усё моцы махаць сваімі крылцамі, каб пераадолець тую ж адлегласць. – аднойчы яны, дурэючы, спрабавалі лятаць наперагонкі.

Пасля доўгага маўчання яна ціхенька каркнула:

--А ты не мог бы…

Упершыню за ўвесь час Варона асмелілася аб нечым папрасіць Лебедзя!

--А ты не мог бы … Ну, скажам, я б села табе на спіну… Частку шляху я б ляцела сама. А калі б моцна стамілася – ты б мне крышку дапамог. Самую крышачку…

--Ну што ты, мілая,-- Лебедзь ласкава пагладзіў кончыкам свайго магутнага крыла Варону на маленькай і, як яму падалося, не вельмі разумнай галоўцы – ці ж можна ўсур’ёз гаварыць такія рэчы? – Тады ўжо мне будзе цяжка – ты ж, хоць і не вельмі вялікая, але не такая ўжо і лёгкая. Я стану адставаць – і мы ўдваіх адаб’емся ад чарады. А гэта вельмі небяспечна. Я яшчэ ніколі не лятаў у вырай, дарогі не ведаю, звычак -- таксама. Тут трэба падпарадкоўвацца важаку і ляцець разам з усімі. Аднаго мяне ніхто чакаць не бдузе.

--Ну тады я палячу сама! -- рашуча ўскінула дзюбу Чарнушка.

І дадала ледзь чутна:

--Я проста не змагу без цябе жыць…

--Я ж кажу табе – ты не здолееш, у цябе не хопіць сіл, -- Лебедзь зрабіў выгляд, што не пачуў апошніх слоў Вароны.

--Ты мяне не ведаеш,-- усміхнулася Варона. -- Я – дужая! Я – смелая! І я цябе кахаю… Я ўсё змагу. Я абавязкова палячу. І далячу! Маё каханне мне дапаможа.

--Ну глядзі, -- у адчаі ўзмахнуў крыламі Лебедзь. – Я цябе папярэдзіў. Толькі, калі ласка, не крыўдуй, але дапамагаць табе ў дарозе я не змагу…

--Я ведаю,-- сумна каркнула Варона. – Я спраўлюся сама…

…Назаўтра чарада лебедзяў, сярод якіх вылучаўся сваёй грацыёзнасцю і элегнатнасцю яе высакородны Прынц – “Дальбог, праз колькі год ён стане важаком, гэты прыроджаны арыстакратызм відаць у кожным яго руху,” – з гонарам падумала Варона, назіраючы за ўзлетам сямейства – выправілася ў дарогу. Некалькі дзесяткаў дужых белых крыл са свістам разрэзалі паветра – людзі ў здзіўленні ўздымалі галовы: што гэта там, у небе?

І амаль ніхто не заўважыў невялікую чорную птушку, якая узнялася ў паветра ўслед за лебедзямі і паляцела за імі наўздагон...

…Лебедзі ляцелі цэлыя суткі, пакуль важак даў дазвол на першы прывал і кармёжку. Стомленыя птушкі склалі крылы і селі на ваду…

Белы Прынц доўга азіраўся, шукаючы вачамі Варону – яе не было. Ён углядаўся ў неба, шыпеў пра сябе: “Казаў жа дурніцы, каб сядзела дома. Прапала недзе…”

Неўзабаве, гадзіны праз тры, на гарызонце з’явілася чорная плямка…

--Дзякуй Богу, жывая, – з уздыхам палёгкі сустрэў сваю Чарнушку Лебедзь. -- Варона, дарагая, я прашу цябе – не рызыкуй. Не прымушай мяне хвалявацца. Гэта быў першы пералёт, самы кароткі і лёгкі. Наступныя будуць куды даўжэйшыя і цяжэйшыя. Ты не вытрымаеш, гэта табе не па сілах. Пакуль не позна, вяртайся назад. Мы яшчэ не вельмі далёка адляцелі. Родзічы цябе прабачаць, і ты будзеш жыць з імі, як усе…

--Як усе?—устрапянулася Варона – Ты думаеш, я змагу жыць, як усе вароны, пасля таго, як пакахала Лебедзя і зведала высакароднасць і прыгажосць сапраўднага пачуцця? Прабач, мой Прынц, але я ўжо не змагу, як усе… Я палячу далей. Я – дужая, я – смелая. Я далячу, ты не хвалюйся.

Лебедзь ўздыхнуў і падаўся да родзічаў, што прагна шчыпалі траву на лузе, набіраючыся сіл перад дальнім пералётам.

…Пра тое, што будзе там, куды яны, магчыма, некалі прыляцяць, Варона старалася не думаць. Яна не ведала, ці вытрымае нават наступны пералёт і ці даляціць увогуле. А калі даляціць, то што будзе рабіць там, сярод лебедзяў – нікім не званая і нікому, па вялікаму рахунку, непатрэбная, нават свайму Прынцу – гэта яна таксама добра разумела… І што станецца з ёй, калі вясной лебедзі паляцяць назад, на радзіму.

Яна ведала, што разам з Лебедзем ёй не быць – ён птушка не яе палёту. Яна марыла толькі, каб лятаць з ім побач, бачыць яго, зрэдзьчасу размаўляць – калі ён таго пажадае -- і тым быць шчаслівай… І ведала адно: заставацца без свайго Белага Прынца, зноў апынуцца ў асяродку варон, у суцэльнай чарнаце – апярэння, думак, учынкаў, слухаць насмешкі з-за пачуцця, якое адно толькі і дазволіла зведаць ёй, што такое шчасце -- яна ўжо не зможа.

…На наступным прывале Варона дагнала чараду лебедзяў толькі праз суткі. Моцна схуднелая, яна з цяжкасцю пераводзіла дыханне, калі прысела на траву.

--Я ж казаў табе, што будзе цяжка,-- з дакорам прамовіў, падышоўшы, Лебедзь.—Ну навошта такія ахвяры? Назад ляцець ужо далёка. Ды ты, мусіць, маеш рацыю: з суродзічамі табе цяпер наўрад ці паразумецца. Заставайся тут, Варона… І тут птушкі жывуць. Розныя. І вароны таксама – я бачыў. Знойдзеш сабе сяброў, адкормішся, адпачнеш, павесялееш. А калі мы будзем ляцець назад – сустрэнемся…

--Сустрэнемся,--рэхам паўтарыла Варона. І праз хвіліну каркнула зусім ціха: --Сустрэнемся…

--Ты згодна, ты застаешся?—узрадаваўся Лебедзь. – Вось і цудоўна!

--Не, Лебедзь, я не згодна. Я палячу далей. Мне вельмі шкада, што ты нічога не зразумеў…

--Але наступны пералёт будзе самы цяжкі, ён – апошні. Ты можаш загінуць!

--Значыць, такі мой лёс,-- сумна ўсміхнулася Варона.

І тут жа бадзёра страпянулася:

– Але ты не бойся, я не загіну. Я – дужая. Я – смелая. Я цябе кахаю. І я ўсё змагу! – паўтарыла яна, як заклінанне.

…Апошні пералёт і сапраўды быў самы цяжкі: галодны, поўны нечакансцей і небяспекі. На возеры, дзе яны прыселі пакарміцца, іх спрабавалі падстрэліць браканьеры. На другім Белы Прынц ледзь не заблытаўся ў пастаўленай пад вадой рыбалоўнай сетцы, калі захацеў даць глыбокага нырца. Ад недакорміцы і немагчымасці добра адпачыць сілы ва ўсіх слабелі з кожным днём…

Але важак, дужы і мудры, не страціўшы ніводнай птушкі, прывёў-такі чараду да прыстанішча, дзе яны павінны былі перажыць зіму.

Некалькі дзён яны адпачывалі і ад’ядаліся, а потым пачалі весці звыклае жыццё, успамінаючы штодня радзіму і назіраючы за сонцам: калі яно пакажа, што можна вяртацца?

…Лебедзь перш згадваў Варону, якая на апошнім пералецё безнадзейна адстала, але з кожным днём – усё радзей і радзей: турботы і хваляванні, клопаты пра штодзённы пракорм і выжыванне адціснулі вобраз закаханай у яго Чарнушкі. Толькі зрэдку ў сны Лебедзя прыходзіла верная сяброўка, якая ціхенька шаптала “Я дужая, я смелая…” “Дзе ж ты цяпер, дурнічка? –думаў час ад часу, уладкоўваючы на ноч чырвоную дзюбу пад крыло, Лебедзь. – Пэўна, загінула… Ліса мо падсцерагла сонную. Ці цераз тое вялізнае возера не хапіла сіл пераляцець – упала ў ваду. Нават яны, дужыя і шырокакрылыя, ледзь дабраліся да другога берага. Дзе ўжо ж ёй, маленькай, з яе крылцамі – толькі па дварах шныраць у пошуках кавалка хлеба.”

Тут Лебедзь зусім недарэчы ўспомніў, якія тыя кавалкі былі смачныя і своечасова з’яўляліся ў траве -- і зазлаваў на сябе, на свае сентыментальныя ўспаміны. “Казаў жа, як лепей: не ляці, нічога добрага з гэтага не атрымаецца… І потым, я ніколі нічога ёй не абяцаў – гэта быў яе выбар і яе рашэнне.”

…Неўзабаве Лебедзь знайшоў сабе сяброўку – такую ж прыгожую і грацыёзную, атласна-белую, як сам. Яны, здаецца, былі вылеплены адзін з аднаго – калі гойдаліся разам на воднай гладзі, немагчыма было адрозніць, хто ёсць хто. Усе суродзічы радаваліся, гледзячы на гэтую прыгожую пару, загадвалі, колькі ў іх выведзецца птушанят – потым, як яны вернуцца на роднае азярцо… Прарочылі, што з разумнага, дужага, высакароднага лебедзя з цягам часу атрымаеца добры важак…

І з лёгкай усмешкай ўпаміналі закаханую некалі ў яго Варону. Гэтая дурнічка даляцела-такі да іх гняздоўя – амаль праз месяц, як яны абуладкаваліся. З белымі пёркамі ў некалі аксамітнай чарнаце сваёй апраткі. З пашкоджаным крылом – не ўсцераглася, трапіла аднойчы ў зубы лісіцы, ды здолела вырвацца, крыло толькі пашкодзіла рыжая драпежніца – з-за яго і затрымалася ў дарозе. Сумнымі-сумнымі вачыма паглядзела здаля на свайго прыгожага Прынца, што кружыў у закаханым танцы вакол чароўнай сяброўкі, і ўздыхнула:

--Я – дужая. Я – смелая… Але ж -- такая дурная…

І – паляцела назад.